Қазақстандық киноның бастауы 1925 жылға тіреледі. Осы жылы алғашқы деректі фильм — «Қазақ АКСР-інің бес жылдығы» түсірілді. Бұл жас республиканың өмірі мен дамуын бейнелеген кинохроникадағы алғашқы тәжірибе болды.
1928 жылы Мәскеуде РСФСР Халық Комиссарлар Кеңесінің жанынан «Шығыс» атты Бүкілресейлік трест — Акционерлік қоғам құрылды. Оның мақсаты — Шығыс елдерінің, соның ішінде Қазақстанның киношежіресін жасау еді.

1929 жылы Қазақстанда «Востоккино» трестінің негізінде режиссер Виктор Турин аңызға айналған «Түрксіб» фильмін түсірді. Бұл туынды Түркістан-Сібір темір жолының құрылысына арналған болатын және тек деректі хроника ғана емес, әлемдік кинематографтың дамуына ықпал еткен көрнекті шығармаға айналды.
1930 жылы «Востоккино» базасында алғашқы қазақ көркем фильмдері — «Даланың әндері» мен «Жұт» дүниеге келді. Бұл фильмдерге алғашқы қазақ актерлері Серке Қожамқұлов пен Хаким Дәулетбеков түсті. Олардың қатысуы қазақ киносының қалыптасуындағы маңызды оқиға болды.

1934 жылы Алматы қаласында Қазақстандағы алғашқы мамандандырылған киностудия — Алматы кинохроника студиясы ұйымдастырылды. 1936 жылдан бастап студия базасында елдің маңызды оқиғаларын бейнелейтін деректі фильмдер шығарыла бастады. Бұл кезең қазақстандық киноөнерінің негізі қаланған уақыт болды.

1938 жылы «Ленфильм» киностудиясында қазақ халқының азаттығы үшін күрескен халық қаһарманына арналған алғашқы қазақ көркем фильмі — «Амангелді» түсірілді. Бұл фильм үлкен табысқа ие болып, Қазақстандағы ұлттық көркем киноның басталуына жол ашты.
«Амангелді» фильмі қазақ актерлері, режиссерлері және сценаристері үшін өз таланттарын көрсетуге мүмкіндік берген маңызды қадам болды. Дәл осы фильмнен қазақ киносценарийінің дамуы бастау алады.

Ұлы Отан соғысы басталған кезде Қазақстан бүкіл Кеңес Одағы үшін киноөндірістің маңызды орталығына айналды. Алматы кинохроника студиясы мен көркем фильмдер киностудиясы базасында Орталық Біріккен Киностудия (ОБКС) құрылды, оған Қазақстанға эвакуацияланған «Мосфильм» мен «Ленфильм» студиялары кірді. Бұл көркем фильмдер өндірісін тылда, қауіпсіз жағдайда жалғастыруға мүмкіндік берді.

Орталық киностудияда Эйзенштейн, Пудовкин, Вертов, Трауберг, Козинцев, Пырьев, Райзман, Шуб сияқты кино өнерінің көрнекті шеберлері жұмыс істеді. Жалпы алғанда, Қазақстан астанасына үш мыңға жуық кинематографист эвакуацияланды. Сонымен қатар Алматыда ВГИК пен Бүкілодақтық сценарий студиясы орналасып, онда алдыңғы қатарлы кинодраматургтер еңбек етті.

ОБКС таратылып, «Мосфильм» мен «Ленфильм» студиялары қайта эвакуацияланғаннан кейін, Алматы киностудиясы Алматы көркем және хроникалық фильмдер киностудиясы болып қайта аталды.

1941–1944 жылдары студия Кеңес Одағының барлық көркем фильмдерінің шамамен 80%-ын шығарды, олардың ішінде Сергей Эйзенштейннің атақты «Иван Грозный» фильмі де бар. Киностудия соғыс жылдары кинематографиялық майданды рух беретін және жауынгерлердің жауынгерлік рухын қолдайтын материалдармен қамтамасыз етіп, маңызды рөл атқарды.

1947 жылы Шәкен Айманов қазақ киноөнерінің дамуына қосқан үлесі үшін КСРО халық әртісі атағын алды. Ол тек танымал актер ғана емес, сонымен бірге Қазақстан кинематографистерінің кейінгі ұрпақтарына жол ашқан негізгі режиссерлердің бірі болды.

Қазақ киносы тарихындағы екінші маңызды оқиға — театр актері Шәкен Аймановтың кинорежиссураға келуі болды. Ол 1952 жылы Ефим Дзиган түсірген «Жамбыл» фильмінде Жамбыл Жабаевтың бейнесін шебер сомдады.

1954 жылы толықтай ұлттық нақышта түсірілген алғашқы қазақ фильмі — «Даланың қызы» көрерменге жол тартты. Бұл фильм арқылы көрермендер қазақтың шынайы дәстүрлерін, тұрмысын және мәдениетін көрді, бұл ұлттық кино үшін маңызды оқиға болды.

Осы жылы, 1954 жылы, Ғабит Мүсіреповтің сценарийі бойынша Шәкен Аймановтың режиссерлік дебюті — «Махаббат туралы дастан» фильмі экранға шықты. Бұл туынды қазақ ұлттық кинорежиссурасының дамуының басталуын және Алматы киностудиясында көркем фильмдердің тұрақты шығарылымының негізін қалады.

1959 жылы «Біздің сүйікті дәрігер» фильмі Бүкілодақтық кинофестивальде ынталандыру дипломына ие болды, бұл қазақстандық кинематографистердің жоғары деңгейін растады. Сол жылы Шәкен Айманов «Өмір жолы» фильмінің көркемдік жетекшісі болды. Оның режиссерлік және актерлік еңбектері қазақстандық киноөнердің қалыптасуында шешуші рөл атқарды.

1950-жылдардың екінші жартысынан бастап Қазақстанның көркем фильмі өзінің толыққанды даму кезеңіне енді. Өйткені республикадағы фильм өндірісі нығайып, киноөнер саласына ұлттық драматургтер, жазушылар және режиссерлер келе бастады. Ұлттық кинорежиссура қалыптаса бастады.

1960 жылы 9 қаңтарда киностудия ресми түрде «Қазақфильм» деп аталды. Бұл студия тарихындағы жаңа кезеңнің басталуы болды. 1960 жылдан бастап «Қазақфильм» 50-ден астам деректі фильм шығарды, олардың бір бөлігі бүкілодақтық экранға жол тартты және Мәскеуде қабылданды.

1963 жылы Қазақстан кинематографистер одағының Бірінші құрылтай съезі өтті, оның төрағасы болып Шәкен Айманов сайланды. Ол Қазақстандағы киноөнерді дамыту ісін жалғастырып, жас режиссерлер мен сценаристерге қолдау көрсетті. 1963 жылдың 28 мамырында Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің жанынан Мемлекеттік кинематография комитеті — Қазақ КСР Мемкиносы құрылды.

1969 жылы «Тақиялы періште» фильмі Орта Азия және Қазақстан республикалары кинематографистерінің шолу-байқауында дипломмен марапатталды.

Осы жылдары қазақ мультипликациясы да қарқынды дами бастады. Режиссер-аниматор Амен Хайдаров Алматы көркемсурет училищесінің түлектерімен бірге «Қазақфильм» студиясының директоры Камал Смаиловтың рұқсатымен батыл эксперимент жасады: КСРО Мемкиносының басшылығынан жасырын түрде алғашқы қазақ анимациялық фильмін түсірді. Бұл тәуекел өз нәтижесін берді: «Неліктен қарлығаштың құйрығы айыр?» мультфильмі сәтті шығып, Ленинградтағы Бүкілодақтық кинофестивальде жүлдеге ие болды. Осы жетістік мультипликациялық фильмдер шығаратын топ құруға негіз болды.
Анимация саласына ВГИК түлектері, жас суретшілер, киноөндіріс ұйымдастырушылары, редактор-киноведтер және сценаристер келе бастады. 1970-жылдары мультипликация бірлестігі көптеген жас кинематографистер үшін шығармашылық еркіндіктің шағын аралығына айналды.

1970 жылы режиссер Сұлтан-Ахмет Хожиковтың «Қыз Жібек» фильмі жарыққа шықты — бұл қазақ киносы тарихындағы ең маңызды туындылардың бірі. Фильм қазақ халқының дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын экран арқылы жеткізе отырып, елдің мәдени мұрасына айналды.

1974 жылы ұлы режиссер мен актерге арналған «Шәкен Айманов» атты деректі фильм шығарылды.

Осы кезеңде деректі және ғылыми-көпшілік фильмдер, философиялық және табиғат тақырыбындағы туындылар ерекше дамыды. Сонымен қатар, бауырлас республикалар мен шетел фильмдерін қазақ тіліне дубляж жасау ісі белсенді түрде дамыды.

Аль-Фараби даңғылы бойында «Қазақфильм» киностудиясының екі заманауи павильоны, дыбыс жазу студиясы, пленка өңдеу зертханасы және техникалық цехтары бар жаңа бірегей ғимараты салына бастады. Студия Кеңес Одағының ең үздік киностудияларының біріне айналды. Киностудияны аралау шетелдік қонақтар үшін мәдени бағдарламаға енгізілді.

1984 жылы «Қазақфильм» киностудиясына ұлттық кинематографияның көрнекті қайраткері Шәкен Кенжетайұлы Аймановтың аты берілді. Бұл шешім оның ұлттық киноның дамуына қосқан зор үлесін атап өтті.

Киностудия өз дамуын белсенді түрде жалғастырып, өндіріс көлемін арттырды және Қазақстанда ғана емес, халықаралық экрандарға да шыққан танымал фильмдер түсіре бастады.

Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Қазақстан өз тәуелсіздігін алды, және «Қазақфильм» киностудиясының алдында жаңа сын-қатерлер тұрды. Экономикалық тұрақсыздық, нарықтық экономикаға көшу және мемлекеттік қаржыландырудың қысқаруы студияның болашағын қатерге тікті. Соған қарамастан, студия шығармашылық ұжымның негізгі құрамын сақтап, өз қызметін жалғастыра алды.

Күмәнсіз, Нұғмановтың «Ине» және Апрымовтың «Қиян» атты дебюттік фильмдері тек қазақ киносына ғана емес, бүкіл кеңестік киноөнерге де үлкен ықпал етті. Мәскеулік сыншылар бұл фильмдерді «қазақ жаңа толқыны» деп атады, ал республикалық баспасөз бұл қозғалысты қолдады. Осылайша Қазақстанда «басқа киноның» жаңа имиджі пайда болды. Көп ұзамай 90-жылдардағы барлық фильмдер «жаңа толқын» эстетикасы тұрғысынан қарастырыла бастады.

1996 жылы «Қазақфильм» реорганизацияланды: бірыңғай құрылымнан Шәкен Айманов атындағы Қазақ кинофабрикасы және Қазақстан Республикасы Ұлттық продюсерлік орталығы бөлініп шықты. Бұл студияға техникалық қамтамасыз ету мен продюсерлік қызметті дамытуға, оның ішінде тәуелсіз студиялармен жұмыс істеуге шоғырлануға мүмкіндік берді. Шектеулі ресурстарға қарамастан, дәл осы кезеңде болашақтағы қайта өрлеудің негізі қаланды.

2000 жылдың 28 наурызында негізгі кино құрылымдар — Қазақ кинофабрикасы, Ұлттық продюсерлік орталық, Қазақкинопрокат және Мемлекеттік фильм қоры біріктіріліп, Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорны құрылды.
Ал 2005 жылы студия акционерлік қоғам мәртебесін алды. Бұл реформалар жаңа инвестицияларға және мүмкіндіктерге жол ашты.

Осы кезеңнен бастап «Қазақфильм» жоғалтқан позицияларын қалпына келтіріп қана қоймай, халықаралық кинопроцестің белсенді қатысушысына айналды. Студия көркем, деректі және анимациялық жобаларды шығарады. Ерекше көңіл тарихи драмалар мен Қазақстанның ұлттық бірегейлігін ашатын фильмдерге бөлінеді.

2008 жылдан бері студияның 200-ден астам туындысы әлемнің 60 елінде өткен 220-дан астам халықаралық кинофестивальге қатысып, өнер көрсетті.

«Қазақфильм» шетелдік студиялармен, оның ішінде копродукция аясында белсенді ынтымақтастық орната отырып, жаңа бағыттарды дамытып келеді: сандық продакшн, архивтік материалдарды қалпына келтіру және жас режиссерлерді қолдау.

2024 жылы киностудия қазақстандық киноны халықаралық деңгейде ілгерілетуге айрықша назар аударды. «Операция Набат», «Авель», «Адемокиді оқыту» фильмдері Пусан халықаралық кинофестивалі, Канндағы MIPCOM, Лас-Вегастағы American Film Market және Амстердамдағы IDFA сияқты беделді фестивальдер мен контент нарықтарында ұсынылды.

«Қазақфильм» Чехия, Ресей, Литва, Әзербайжан, Тәжікстан және Аустрия сияқты елдерде Қазақстан киносы күндерін ұйымдастырып, мәдени дипломатия мен ұлттық кинематографияны насихаттауға үлес қосты.

Сондай-ақ студия салалық форумдар мен конгрестерге белсенді қатысып, серіктестік байланыстарды нығайтып, бірлескен өндіріс үшін жаңа мүмкіндіктер ашты.

Елімізде «Қазақфильм» мәдени бастамаларды дамытып, мектеп оқушыларына арналған экскурсиялар ұйымдастырады, әлеуметтік және инклюзивті жобаларды қолдайды, қазақ киносының көрнекті тұлғаларының есімдерін ұрпақ жадында сақтауға үлес қосып келеді.

Бүгінде «Қазақфильм» — ұлттық киноның символы ғана емес, сонымен бірге жаһандық кинематографиялық кеңістікке интеграцияланған заманауи өндірістік орталық.

Корпоративтік ақпарат

Киностудия туралы

© 2025 "Шәкен Айманов атындағы "Қазақфильм" Ұлттық киностудиясы" АҚ. Барлық құқықтар қорғалған.

Әл-Фараби даңғылы, 176
050023/A15E2T0, Алматы, Қазақстан