Тарихи ∘
ЖҰЛДЫЗДАР АЛЛЕЯСЫ
ҚАЗАҚ КИНОСЫНЫҢ ЖҰЛДЫЗДАР АЛЛЕЯСЫ — бұл ұлттық киноөнердің тарихына өшпес із қалдырған шеберлерге көрсетілген құрмет. Жұлдыздар аллеясы 2011 жылы VII Халықаралық «Еуразия» кинофестивалі аясында ашылды.

Аллея актерлердің, режиссерлердің, сценаристердің және кино әлемінің дамуына үлес қосқан барлық өнер қайраткерлерінің есімдерін мәңгі есте қалдыру үшін салынды. Мұнда Шәкен Аймановтың, Сұлтан-Ахмет Хожиковтың, Әмина Өмірзақованың және бірнеше ұрпаққа шабыт сыйлаған басқа да көрнекті тұлғалардың жұлдыздары жарқырап тұр.

«Қазақфильм» киностудиясындағы Жұлдыздар аллеясы — өткен мен болашақтың тоғысатын орны. Бұл кино өнерінің адамдарды, ұрпақтарды және дәуірлерді біріктіретін ұлы құндылық екенін еске салатын символ.
Ораз Әбішев
Қазақ деректі киносының негізін қалаушы, шамамен 70 фильм мен 300-ден астам киножурнал түсірген. Оның Талғат Бигелдинов туралы «Талғаттың зеңгір аспаны», аты аңызға айналған сәйгүлік жайлы «Абсент», ақын Кенен Әзірбаев туралы «Кененнің қанаты» атты туындылары ұлттық киноның классикасына айналды. Қазақстан кинематографиясының дамуына қосқан үлесі Қазақ КСР-інің Мемлекеттік сыйлығымен және «Отан» орденімен атап өтілді. Оның еңбегі 2011 жылы «Қазақфильм» киностудиясының Даңқ аллеясында жұлдызбен мәңгілікке жазылды.
Нұрғиса Тілендиев
Ұлттық музыка мен кинематографияның дамуына орасан зор үлес қосқан қазақтың көрнекті композиторы, дирижёрі және домбырашысы. Ол «Қыз Жібек», «Менің атым Қожа», «Алпамыс мектепке барады», «Неліктен қарлығаштың құйрығы айыр?» сынды 50-ден астам фильмге музыка жазды. Оның «Аққу» күйі «Қыз Жібек» фильмінің музыкалық символына айналды. 1968 жылы «Қазақфильм» студиясының музыка редакциясының бас редакторы ретінде жұмыс істей отырып, фильмдердің көркемдік бейнесін қалыптастырудағы музыканың рөлін күшейтті. Ол көне қазақ аспаптарының үнін қайта тірілтіп, елдің мәдени мұрасын байытқан «Отырар сазы» фольклорлық-этнографиялық оркестрін құрды. 2025 жылы оның туғанына 100 жыл толады.
Әмен Қайдар
Қазақ анимациясының негізін қалаған, 1967 жылы алғашқы ұлттық мультфильм — «Қарлығаштың құйрығы неге айыр?» туындысын жасап, қазақ анимациясының дамуына жол ашқан. Оның 1968 жылы жарық көрген «Ақсақ құлан» секілді мультфильмдері халық ертегілерін көркемдік өрнекпен үйлестіре отырып, ұлттық анимацияның айрықша бағытын қалыптастырды. Отандық анимация өнерін дамытуға қосқан үлесі үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығымен, «Барыс» және «Парасат» ордендерімен марапатталған.
Қасым Жәкібаев
Қазақстанның халық әртісі, театр мен кинода 300-ден астам рөл сомдаған. «Қыз Жібек» (1970) және «Алпамыс мектепке барады» (1976) фильмдеріндегі есте қаларлық бейнелері арқылы қазақстандық кинематографияның дамуына елеулі үлес қосты.
Асанәлі Әшімов
Көрнекті актер және режиссер, қазақстандық киноөнердің дамуына зор үлес қосты.
«Қыз Жібек» (1970), «Транссібір экспресі» (1977) фильмдеріндегі рөлдерімен танылған.
Сондай-ақ «Шоқан Уәлиханов» (1984) сынды картиналардың режиссері ретінде шығармашылық қолтаңбасын қалдырды.
Ыдырыс Қарсақбаев
Қазақ фильмдерінің көркемдік бейнесін жасауға зор үлес қосқан қоюшы-суретші. Оның жұмыстары жоғары көркемдік деңгейімен ерекшеленіп, ұлттық киноөнердің дамуына ықпал етті. «Қан мен тер» фильміне жасаған эскиздері үшін Идрис Карсакбаев КСРО Суретшілер одағының арнайы сыйлығына ие болды. 1978 жылы «Транссібір экспресі» фильмінің авторлық тобы құрамында Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығымен марапатталды. Ыдырыс Қарсақбаев әр туындысында қазақ бейнелеу өнерінің этнографиялық және фольклорлық элементтерін шебер үйлестіруге ұмтылды. Сондай-ақ оның шығармашылық жолында актер ретінде де бірнеше шағын рөлдер бар: «Тақиялы періште», «Балалық шаққа саяхат», «Ән қанатында», «Зардап шеккендер шағым айтпайды» және т.б.
Нұржұман Ықтымбаев
Қазақстанның халық әртісі, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Оның актерлік карьерасы ондаған фильмді қамтиды, соның ішінде «Қыз Жібек» пен «Отырардың күйреуі» сынды туындылар бар, онда ол ұлттық болмысты терең түсініп, шебер бейнелей білді.
Аяған Шәжімбаев
Актер, режиссер, сценарист. Қазақ киносының дамуына үлес қосқан «АЛЖИР» (1989) және «Жансебiль» (1991) атты деректі фильмдердің авторы. Бұл туындылар өз орындарын ұлттық кино тарихынан алды. «Қазақфильм» студиясында бірқатар фильмдерге қатысып, актерлік және редакторлық жұмыстар атқарды: «Транссібір экспресі» (1977), А.Мәмбетовтің «Көлеңке» (1981), С.Пуинчинаның «Мадам Вонг» (1986), А.Карсакбаевтың «Біздің Ғани» (1971), С.Нарымбетовтің «Арман Атамен» (1967), С.Ахметовтің «Күш дәмі» (1982), С.Апрымовтың «Қиян» (1989), А.Ашымовтың «Шоқан Уәлиханов», С.Жармұхамедовтің «Түрксіб» (1986) фильмдерінде редактор ретінде еңбек етті.
Тамара Қосыбаева
Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген әртісі, актерлік өнерге 70 жылдан астам өмірін арнаған. Оның шығармашылығында «Абай әндері» (1945), «Балалық шаққа саяхат» (1968), «Адамдар арасында» (1978), «Жерұйық» (2010) сияқты фильмдер бар.
Раиса Мұхамедиярова
Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген әртісі. Оның «Менің атым Қожа» (1963) және «Тақиялы періште» (1968) фильмдеріндегі рөлдері қазақстандық киноға шынайылық пен эмоциялық тереңдік сыйлап, ұлттық экран классикасына айналды.
Олжас Сүлейменов
Қазақстанның халық жазушысы, Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Қазақстанның Еңбек Ері, «Қазақфильм» студиясының ең кассалық фильмдерінің біріне айналған «Ата-бабалар мекені» (1966) картинасының сценарий авторы.
Қадыр Қосай
«Қазақфильм» киностудиясында 40 жылдан астам еңбек еткен, Қазақстандағы алғашқы жоғары санатты дыбыс режиссері.
200-ден астам дубляждық және 10 анимациялық фильмнің жасалуына атсалысқан.
Құман Тастанбеков
«Қыз Жібек» (1970) фильміндегі Төлеген рөлі арқылы танылған Қазақ КСР-інің халық әртісі. Сонымен қатар М. Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының актері болған.
Меруерт Өтекешева
Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген әртісі, «Қыз Жібек» фильміндегі Қыз Жібек рөлін орындаушы. Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік өнер институтының театр факультетін бітірген. 1973 жылдан бері Қазақ академиялық драма театрында қызмет етеді.
Жамбыл Құдайбергенов
Киноактер, Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген әртісі. «Бандыны қуған Хамит» және «Таңдау» фильмдерінде ойнап, қазақ киносы тарихында жарқын із қалдырды.

Сатыбалды Нарымбетов
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының лауреаты. «Ләйләнің зары», «Омпа» және «Аманат» фильмдерінің режиссері әрі сценарисі.
Меңтай Өтепбергенов
Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі, «Қан мен тер» және «Қараша қаздар қайтқанда» фильмдеріндегі рөлдерімен танымал.
Фархат Әбдірайымов
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мәскеу халықаралық кинофестивалінің «Серебряный Георгий» жүлдесінің иегері.
1998 жылы жарық көрген «Фара» фильміндегі рөлі үшін ММКФ-да «Ең үздік ер адам рөлі» аталымында жүлдеге ие болды.
Сондай-ақ «Кім нәзік?» және «Шанхай» фильмдері арқылы да көрерменге кеңінен танымал.
Игорь Вовнянко
Режиссер және сценарист. Оның шығармашылығына «Ерекше күн», «Көкжиек», «Шоқан Уәлиханов» фильмдері мен «Құмшағал хикаясы», «Теңіз» атты деректі ленталар жатады. 2005–2013 жылдар аралығында Қазақстан кинематографистер одағының төрағасы қызметін атқарған.
Вячеслав Белялов
Кинооператор және режиссер, шығармашылығын Қазақстан табиғаты туралы фильмдер түсіруге арнаған. Оның «Қар барысы», «Бүркіттер» және «Құлан» сияқты туындылары ғылыми-көпшілік киноның классикасына айналып, елдің табиғи мұрасын сақтау ісіне зор үлес қосты.
Ескендір Тынышпаев
Қазақтан шыққан тұңғыш кәсіби кинооператор, Қазақ КСР-інің өнерге еңбек сіңірген қайраткері. «Советтік Қазақстан» киножурналы үшін 10 000-нан астам сюжет түсіріп, «Біз Жетісуданбыз» және «Оның уақыты келеді» фильмдерінің операторы болған.
Юрий Бреус
«Қазақфильм» киностудиясының бас инженері, студия кешендерін жобалау және салу жұмыстарына қатысқан.
Оның инженерлік шешімдері қазақстандық киноөнердің дамуына техникалық негіз қалады.
Марк Беркович
Кинооператор және режиссер, Қазақ КСР-інің өнерге еңбек сіңірген қайраткері. «Мосфильм», «Моснаучфильм» және «Қазақфильм» студияларында еңбек еткен. Шәкен Аймановпен бірлесіп түсірген «Менің атым Қожа» (1963) және «Қан мен тер» (1978) фильмдері қазақ киносының классикасына айналып, оның көркемдік бейнесі мен визуалдық стилін айқындап берді.
Юрий Померанцев
Кеңестік және қазақстандық театр мен кино актері, режиссер, қоғам қайраткері. Ұлы Отан соғысының қатысушысы, ауыр жарақат алған соң 1943 жылы Алматыға қоныс аударған. Актерлік жолын 1943 жылы Абай атындағы Қазақ мемлекеттік опера және балет театрында бастады. 1954 жылдан бастап Алматыдағы Русь драма театрында жұмыс істеді. Қазақ КСР-інің халық әртісі (1961), Қазақстанның Еңбек Ері (2018).
Ораз Рымжанов
Кинорежиссер, оператор, продюсер және қоғам қайраткері. «Еуразия» халықаралық кинофестивалінің негізін қалаушы. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің XII шақырылым депутаты. КСРО және Қазақстан кинематографистер одағының мүшесі.
Шәріп Бейсембаев
Қазақстандық және кеңестік кинорежиссер, актер. Петропавл қаласында дүниеге келген, Ташкент театр-көркемөнер институтының актерлік факультетін бітірген. «Қыз Жібек» (1970), «Алдар Көсе» (1972), «Көксерек» (1973) сияқты кеңінен танымал фильмдерді түсірген. Театр мен кинода қатар жұмыс істеп, қазақстандық киноөнердің дамуына елеулі үлес қосты.
Құлахмет Қожықов
Кинорежиссер, актер және сценарист. 1930 жылы Қазақстанда дүниеге келген. Кино мен театр саласында еңбек етіп, «Ащы сабақ», «Жүректегі әйел» сияқты бірқатар маңызды фильмдерді түсірген. Бірнеше сценарийдің авторы болған және елдің театр өнеріндегі өмірге белсене араласқан.
Сағи Әшімов
Театр және кино актері, режиссер, педагог. Қазақстанның халық әртісі, Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығының және «Тарлан» тәуелсіз сыйлығының лауреаты. 1961 жылдан бастап М. Әуезов атындағы Қазақ драма театрында қызмет етті.
Тәңірберген Хажиев
Кинопродюсер, Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» киностудиясының басшысы. 1976 жылдан бастап «Қазақфильм» киностудиясында түрлі лауазымдарда жұмыс істеді: картина директорының орынбасары, картина директоры, бірінші орынбасар және бас директор. «Қан мен тер», «Аңызға айналған Шоқан», «Аллажар», «Әркім өз Голгофасына көтеріледі», «Күна», «Махамбет», «Әкем екеуміз», «Біржан сал», «Жерұйық», «Дәмелі» сияқты 20-дан астам толықметражды көркем фильмнің жасалуына атсалысты.
Қанымбек Қасымбекұлы
Кинорежиссер және сценарист. 1964 жылдан өмірінің соңына дейін Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының актерлік құрамында еңбек етті. 1965 жылдан бастап киноға түсе бастады. 1979 жылдан бастап КСРО Мәдениет министрлігінің драмалық өнер жөніндегі көркемдік кеңесінің мүшесі болды. Театр мен кино саласындағы шығармашылық жолында 100-ге жуық рөл сомдады.
Камал Смайылов
Жазушы, публицист, кинематографист, мемлекет және қоғам қайраткері. «Лениншіл жас» газетінің редакциясында жұмыс істеген, «Білім және еңбек» журналының алғашқы бас редакторы. Қазақ КСР Министрлер Кабинеті жанындағы Мемлекеттік кинематография комитетінің төрағасы, Қазақ КСР Мемлекеттік телерадио комитеті төрағасының орынбасары, «Парасат» және «Коммунист Казахстана» журналдарының бас редакторы, Қазақстан Журналистер одағының төрағасы болған. 15-тен астам кітаптың, 400-ден астам мақала мен очерктің авторы. Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері (1998), Қазақстанның еңбек сіңірген мәдениет қызметкері (1993).
Әнуар Молдабеков
Театр және кино актері. 1938 жылы 20 мамырда Алматы облысы Іле ауданында дүниеге келген. 1964 жылдан өмірінің соңына дейін Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының актерлік құрамында жұмыс істеді. 1965 жылдан бастап киноға түсе бастады. Театр мен кино саласында 100-ге жуық рөл сомдады. Қазақ КСР-інің халық әртісі (1976), Қазақ КСР-інің Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1967).
Ыдырыс Ноғайбаев
Театр және кино актері. 1936 жылы дүниеге келген. Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрында жұмыс істеген. Кинода да ойнаған, бірнеше көркем фильм мен телеспектакльге түскен.
Кененбай Қожабеков
Қазақстан киноөнерінің дамуына елеулі үлес қосқан продюсер және режиссер. «Қазақ хандығы», «Тәуке хан» сияқты тарихи туындылардың жасалуына атсалысып, ұлттық кинематографияда жарқын із қалдырды.
Әмина Өмірзақова
Театр және кино актрисасы, қазақ киносының ең жарқын тұлғаларының бірі. «Менің атым Қожа», «Қараш-Қараш» сияқты атақты фильмдерде басты рөлдерді сомдаған. Оның шығармашылығы көптеген марапаттармен және халықтың шынайы ықыласымен бағаланды. Қазақ КСР-інің халық әртісі атағының иегері.
Нұрмұхан Жантөрин
Театр және кино актері, КСРО халық әртісі. «Қыз Жібек» пен «Шоқан Уәлиханов» сияқты классикалық фильмдердегі рөлдерімен кеңінен танымал. Театр және кино өнеріндегі таланты қазақ мәдениетінің дамуына зор ықпал етті.

Елубай Өмірзақов

Театр және кино актері, Қазақстанның халық әртісі. «Алдар Көсе» және «Біржан сал» сияқты фильмдерде жарқын бейнелерді сомдап, қазақстандық кинематографияның қалыптасуына маңызды үлес қосты.
Сұлтан-Ахмет Қожықов
Режиссер және сценарист, «Шоқан Уәлиханов» пен «Алдар Көсе» сияқты танымал фильмдердің авторы. Қазақстандық киноөнердің дамуына елеулі үлес қосып, тарихи туындылардың жасалуы мен мәдени мұраны сақтауда маңызды рөл атқарған.

Қалибек Қуанышбаев
Театр және кино актері, Қазақстанның халық әртісі. «Атаманның ақырғы күні» және «Томирис» сияқты танымал фильмдерде басты рөлдерді сомдаған. Оның шығармашылығы тек киноны ғана емес, сонымен қатар театр сахнасын да қамтиды.
Серәлі Қожамқұлов
Театр және кино актері, Қазақстанның халық әртісі. «Қыз Жібек» пен «Қараш-Қараш» фильмдеріндегі рөлдерімен танымал. Оның сахнадағы және кинодағы ойыны әрдайым тереңдігімен әрі эмоцияға толылығымен ерекшеленіп, көрермен мен сыншылардың жоғары бағасына ие болды.
Абдулла Қарсақбаев
Кинорежиссер, сценарист, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері. «Қазақфильм» киностудиясында жұмыс істеп, «Қайрат» және «Қараш-Қараш» сияқты фильмдерді түсірген. 1970–1980 жылдары қазақ киносының дамуына маңызды үлес қосқан «Көмекші» және «Қайрат» сынды көрнекті картиналардың режиссері болған.
Мәжит Бегалин
Режиссер және сценарист, Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері. «Қозы Көрпеш — Баян сұлу», «Ақырғы сағат» сияқты тарихи және драмалық фильмдерді түсіріп, олардың көркемдік деңгейі Қазақстанда да, шетелде де жоғары бағаланған.
Шәкен Айманов
Актер, режиссер, продюсер, Қазақстанның халық әртісі. «Қыз Жібек», «Менің атым Қожа», «Жау жүрек мың бала» сияқты фильмдерде басты рөлдерді сомдаған. Оның «Қыз Жібек» фильмі қазақ кинематографиясының айшықты туындысына айналып, бүгінге дейін культтік фильм ретінде танылып келеді. Шәкен Айманов ұлттық киноны дамытуда өлшеусіз үлес қосты — ол қазақтың бай мәдени мұрасы мен фольклорын экран өнерінің өзегіне айналдырды. Қазақстанда алғашқы толықметражды көркем фильмдердің жасалуына тікелей атсалысып, ұлттық кино өнерінің негізін қалаушылардың бірі болды. Оның есімі мен еңбегінің құрметіне «Қазақфильм» киностудиясына Шәкен Аймановтың аты берілді.
Сергей Эйзенштейн
Кинорежиссер, сценарист, кино теоретигі, педагог. Білімін Петроградтық азаматтық инженерлер институтында алғанымен, кейін өнер саласына бет бұрды. 1920-жылдары түсірген «Броненосец Потемкин» (1925) және «Қазан» (1928) сияқты культтік фильмдері әлемдік киноөнердің дамуына зор ықпал етті. Эйзенштейн кино теориясы саласында да танымал, әсіресе, монтаж туралы тұжырымдамасымен әйгілі.
Иван Пырьев
Кинорежиссер, сценарист, актер. «Мосфильм» және «Ленфильм» студияларында жұмыс істеген.
«Кубань казактары» (1949), «Свинарка и пастух» (1941), «Сібір жері туралы аңыз» (1947) сияқты фильмдерімен кеңінен танымал. Иван Пырьев КСРО халық әртісі атағына ие болған.
Ефим Дзиган
Кинорежиссер, сценарист, педагог. «Мосфильм» және «Ленфильм» студияларында еңбек еткен. «Свинарка и пастух» (1941), «Сібір жері туралы аңыз» (1947) фильмдерімен танымал. Ефим Дзиган РСФСР-дің еңбек сіңірген өнер қайраткері атағына ие болған.
Григорий Рошаль
Кинорежиссер, сценарист, педагог. «Мосфильм» және «Ленфильм» студияларында еңбек еткен. «Римский-Корсаков» (1950), «Жаңа Гулливер» (1935) фильмдерімен танымал. Григорий Рошаль КСРО халық әртісі атағына және екі мәрте бірінші дәрежелі Сталин сыйлығына ие болған.
Ефим Арон
Кинорежиссер, сценарист. «Мосфильм» және «Ленфильм» студияларында жұмыс істеген. «Түрксіб» (1929), «Қиыр Шығыста» (1937) фильмдерімен танымал. Ефим Арон Қазақ КСР-інің еңбек сіңірген өнер қайраткері атағына ие болған.
Моисей Левин
Қоюшы-суретші, кинорежиссер. Ленинград қаласындағы театрларда, оның ішінде Үлкен драма театрында театр суретшісі ретінде жұмыс істеген. 1930-жылдары Қазақстанда еңбек етіп, Қазақ КСР-інің халық суретшісі атағына ие болған. «Арзрумға саяхат» (1936), «Амангелді» (1938) фильмдерімен танымал.
Виктор Турин
Кинорежиссер, сценарист. 1895 жылы 1 қаңтарда Санкт-Петербург қаласында дүниеге келген. Петербургтегі театр мектебінде оқыған. 1912 жылы туыстарына барып, АҚШ-тың Бостон қаласына қоныс аударады. «Шығыс-Кино» және «Мосфильм» студияларында жұмыс істеген. «Провокатор» (1928), «Түрксіб» (1929) фильмдерімен танымал.